Podstawy
1. Czy luteranie są chrześcijanami?
Oczywiście. Protestantyzm jest jednym z trzech głównych nurtów chrześcijaństwa – obok katolicyzmu i prawosławia (ortodoksją). Protestantami są między innymi ewangelicy, czyli luteranie, kalwini i metodyści. Te trzy tradycje kościelne mają swoje bezpośrednie korzenie w XVI-wiecznej Reformacji.
2. Czy luteranie wierzą w Trójcę Świętą?
Tak. Wiara w Boga Ojca, Syna i Ducha Świętego jest podstawowym dogmatem chrześcijaństwa, a więc i ewangelicyzmu.
3. Co jest źródłem wiary u ewangelików?
Źródłem wiary jest tylko i wyłącznie Biblia. Tradycja nie jest źródłem wiary, jest jedynie sposobem jej wyznawania. Sprzeczność między Biblią a tradycją usuwa się na korzyść Biblii.
4. Czy istnieją jakieś księgi wyznaniowe Kościoła luterańskiego?
Tak. Są to: Mały i Duży Katechizm, Wyznanie Augsburskie, Obrona Wyznania Augsburskiego, Artykuły Szmalkaldzkie, Traktat o władzy i prymacie papieża oraz Formuła Zgody, powstałe w latach 1529-1577. Nie zastępują one jednak Biblii, są tylko obowiązującym wykładem nauki Kościoła ewangelickiego.
5. Czy każdy może czytać Biblię?
Tak. Co więcej, jest zalecane, by stało się to moralnym obowiązkiem każdego chrześcijanina (por. Mt 28, 18-20; J 5, 39; J 14, 21-24; 1 Tes 5, 27; Kol 4, 16). W Biblii objawia się sam Bóg, ludziom wszystkich czasów. Wykształcenie czy wiek nie mają znaczenia, bo kto szuka w Biblii prawdy i duchowego pocieszenia, ten je znajdzie. Czytając Biblię z wiarą i modlitwą, znajdzie się prawdę i oświecenie przez Ducha Św. (por. Rz 10, 17; J 16, 13; 2 Kor 4, 3-4).
6. Skoro każdy może czytać Biblię, to jakie jest zadanie duchownych?
Biblia ma charakter bosko-ludzki, a nadto powstała w znacznym dystansie historycznym, kulturowym i obyczajowym. Wobec tego duchowni pomagają w jej poznawaniu, zrozumieniu i tłumaczeniu, będąc do tego przygotowanymi, na przykład dokonując egzegezy tekstów zapisanych w językach oryginalnych, tj. w hebrajskim i greckim.
Kościół
7. Jak luteranie rozumieją Kościół?
Zgodnie z ujęciem luterańskim, Kościół jest społecznością ludzi świętych, to jest prawdziwie wierzących. Jest to jeden Kościół, niepodzielny, niewidoczny, wieczny. Należą do niego chrześcijanie, których liczbę zna tylko Bóg, i tak będzie do końca świata (por. Mt 13, 24-30). Czym innym są Kościoły wyznaniowe, widzialne, zorganizowane. Są one częścią jednego, świętego, apostolskiego Kościoła. Jedność Kościoła ma naturę duchową, a na jego czele stoi Chrystus (por. Ef 1, 22; Kol 1, 18-19).
8. Czy inne Kościoły niż ewangelicko-luterańskie są prawdziwe?
Oczywiście. Luteranizm głosi, że Kościół jest wszędzie tam, gdzie wiernie głosi się Słowo Boże i udziela sakramentów według ustanowienia Bożego. Ewangelicyzm nie kwestionuje więc prawdziwości nauki innych Kościołów chrześcijańskich, nie uważa się za jedyny prawdziwy. Nie ma w zwyczaju oceniać krytycznie nauki innych Kościołów, a tym bardziej odmawiać im prawa do nazywania się Kościołem.
9. Czy Kościół ewangelicki jest jeden czy jest ich więcej?
Kościołów ewangelickich jest wiele, czasami nawet kilka w jednym kraju. Jeśli chodzi o Kościół luterański, najczęściej jest to jeden Kościół w jednym kraju.
10. Czy Kościoły ewangelicko-luterańskie mają struktury ponadkrajowe?
Tak. Istnieje Światowa Federacja Luterańska, Międzynarodowa Rada Luterańska oraz Wyznająca Konferencja Ewangelicko-Luterańska. Należą do nich Kościoły o różnych tradycjach. Na ich czele stoją duchowni, wybierani na kadencje. Struktury te mają jednak charakter organizacyjny, a nie konfesyjny.
11. Kto stoi na czele Kościoła luterańskiego w Polsce?
Na czele stoi Biskup Kościoła, wybierany na dziesięcioletnią kadencję. Jego władza ma charakter administracyjny. Natomiast najwyższą władzą Kościoła jest Synod, którego członkowie wybierani są spośród świeckich i duchownych.
12. Jaka jest struktura organizacyjna Kościoła luterańskiego w Polsce?
Kościół dzieli się na diecezje, a te – na parafie. Nierzadko używa się określenia „zbór”. Ma ono nie tylko charakter historyczny, lecz także wskazuje na wspólnotę duchową, podczas gdy określenie „parafia” ma charakter bardziej organizacyjny.
13. Z czego utrzymuje się Kościół luterański w Polsce?
Kościół utrzymuje się z dochodów z własnego majątku oraz z darowizn oraz składek kościelnych jego wiernych i sympatyków. Finanse Kościoła są wewnętrznie jawne.
14. Czy to prawda, że ewangelicy płacą procent swojego dochodu na rzecz Kościoła?
Prawdą jest, że każdy ewangelik powinien płacić co najmniej 1% swego dochodu na rzecz Kościoła. W praktyce, niektóre osoby są od tego zwolnione z przyczyn ekonomicznych bądź osobistych, są takie, które płacą więcej, a są takie, które płacą mniej. Zobowiązanie to ma charakter moralny, a nie kategoryczny. Osoby, które nie płacą podatku, nie mogą jedynie głosować na Zgromadzeniu Parafialnym, natomiast nie są w żaden inny sposób ograniczone w swoich prawach, w szczególności nie są pozbawione udziału w życiu Kościoła.
Formy kultu
15. Czy u luteran są msze?
Nie, nie ma. Są nabożeństwa. Msza jest ofiarą, natomiast wszystkie Kościoły ewangelickie uważają, że jedyną ofiarę złożył Chrystus na krzyżu – jest to ofiara niepowtarzalna (por. Hbr 9, 22-28; 10, 12. 14, 17-18). Osią nabożeństwa jest zwiastowanie Słowa Bożego, które jest obecne w każdym nabożeństwie. W zależności od zwyczajów lokalnych, na każdym nabożeństwie lub cyklicznie na niektórych, sprawowany jest nadto Sakrament Ołtarza (Eucharystia, Wieczerza Pańska).
16. Czy ewangelicy robią znak krzyża?
To zależy od indywidualnego wyboru i zwyczajów miejscowych. Są osoby, które go nie robią, są osoby, które robią znak krzyża jednokrotnie, a są osoby, które go robią trzykrotnie – na czole, na ustach i na piersiach.
17. Czy luteranie się modlą?
Oczywiście. A dlaczego mieliby tego nie robić? Modlą się tylko do Trójjedynego Boga, w imieniu Chrystusa i za Jego wstawiennictwem (por. J 14, 6. 13; J 15, 7; J 16, 23b), we wsparciu Ducha Świętego (por. Rz 8, 26-27; J 14, 16). Modlitwy za pośrednictwem świętych, jak też i Marii, są niebiblijne (por. 1 Tm 2, 5; Obj 22, 8-9).
18. Czy luteranie uznają modlitwę „Ojcze nasz”?
Naturalnie. Jej pełna treść podana jest w Ewangelii według św. Mateusza 6, 9-13.
19. Czy luteranie oddają cześć Marii?
Tak, ale się do niej nie modlą. Cześć ta jest rozumiana jako przedstawianie Marii jako wzór wiary i błogosławieństwa (por. Łk 1, 47-48). Nie uważamy, że była niepokalanie poczęta oraz wniebowzięta, gdyż Pismo Święte nic o tym nie mówi. Nie widzimy w niej też żadnego pośrednika między Bogiem a człowiekiem (por. Łk 11, 27-28).
20. A co z kultem świętych?
Kościół ewangelicki uważa, że świętym nie jest ten, kto został w określony sposób uznany za niego, lub ten, kto osiągnął zbawienie dzięki swoim szczególnym zasługom i z jego zasług można czerpać, ale ten, kto jest prawdziwie wierzącym, obmytym krwią Chrystusa i poświęconym przez Ducha Świętego (por. Rz 1, 7; 1 Kor 3, 16-17; 2 Tes 2, 13-14; 1 P 1, 15-16). Oznacza to, że świętym może być człowiek żyjący. Przymiot świętości konkretnego człowieka jest niewątpliwie znany tylko Bogu.
21. Czy budynek kościoła jest święty?
Nie, nie jest. Miejsca kultu, takie jak kościoły, kaplice, sale modlitewne itd. są potrzebne nie ze względu na Boga, gdyż nie mieszka On w świątyniach uczynionych ludzką ręką (por. Dz 17, 24), ale ze względu na ludzi, którzy potrzebują miejsca do zwiastowania Słowa Bożego i udzielania sakramentów. Nie ma szczególnych miejsc, w których Boga można czcić lepiej niż gdzie indziej (por. J 4, 20-24). Dlatego poza czasem nabożeństw lub spotkań, kościoły są zamknięte. Podobnie, Kościół ewangelicki nie czci nie tylko miejsc, ale i relikwii uznając, że jest to sprzeczne z przykazaniami (por. 2 Mż 20, 3-6), zaś łaskę Bożą wierzący otrzymuje wszędzie tam, gdzie Słowo Boże jest czysto i wiernie głoszone, zaś sakramenty są udzielane według ustanowienia Bożego. Duch Boży wieje tam, gdzie chce (por. J 3, 8).
22. Skoro ewangelicy nie czczą obrazów, to skąd w lubelskim kościele obraz nad ołtarzem?
Obraz ten ma tylko charakter przypominający o fakcie na nim namalowanym. Nie jest przedmiotem kultu. Pochodzi z czasów, kiedy umiejętność czytania nie była na tyle powszechna, by móc samemu poznawać historie biblijne.
23. Czy w Kościele ewangelickim używa się strojów liturgicznych i jakich?
Tak. Stroje liturgiczne zostały uznane przez Reformację jako niesprzeciwiające się Słowu Bożemu i jako takie zachowane, podobnie jak organy, obrazy, dzwony itd. Nie ma jednak jednolitej praktyki ich stosowania, wiele tu zależy od zwyczajów miejscowych, których bogactwo jest bardzo duże. W kościele lubelskim duchowny odprawia nabożeństwo jedynie w sutannie, w koloratce i w befce.
24. Czy ewangelicy obchodzą Boże Narodzenie, Wielkanoc lub inne święta?
Tak. Zarówno Boże Narodzenie, jak i Wielkanoc należą do świąt całego świata chrześcijańskiego, a nie tylko jednego wyznania chrześcijańskiego, jak bardzo często – i zupełnie bezrefleksyjnie – przedstawia się to w polskich mediach. Dlatego luteranie obchodzą Święta Narodzenia Pańskiego, Wielkanoc (w tym Wielki Piątek), a także Święto Zesłania Ducha Świętego. Za największe święto, poza Świętem Zmartwychwstania Pańskiego (Wielką Niedzielą) uważany jest Wielki Piątek – dzień śmierci Jezusa za nasze grzechy. Oprócz tego, luteranie świętują Święto Wniebowstąpienia Pańskiego, Święto Objawienia Pańskiego (Epifanii – 6.I), Pamiątkę Reformacji (31.X), Pamiątkę Umarłych (1.XI) oraz inne, mniej doniosłe święta.
25. Czy luteranie zachowali podział roku kościelnego?
Tak. Rok kościelny zachowano ze względu na jego walory edukacyjne, gdyż w ten sposób łatwiej poznać zbawcze dzieło Boga względem człowieka. Dzieli się on na półrocze Pana i półrocze Kościoła, i zaczyna się w pierwszą niedzielę Adwentu (zwykle jest to pierwsza niedziela grudnia). W półroczu Pana obchodzi się Adwent, okres po Narodzeniu Pańskim, następnie czas przedpostny i Post. Kończy się on Świętem Trójcy Świętej.
26. Czy luteranie poszczą?
Post, rozumiany jako powstrzymanie się od jedzenia i picia, jest sprawą indywidualną. Nie jest ani zakazany, ani zalecany. Nie wiążą się z nim żadne szczególne względy (por. Mt 15, 11. 17-20). Dlatego luteranizm nie interesuje się postem w specjalny sposób.
27. Czy w luteranizmie istnieją przykazania kościelne?
Nie, nie ma nic takiego.
Sakramenty
28. Ile sakramentów uznają Kościoły ewangelickie?
Kościół ewangelicki uznaje dwa sakramenty: Chrzest i Eucharystię. Początkowo uważano, że sakramentem jest także pokuta, lecz z czasem przyjęto, że nie ma ona widzialnego znaku, a jej elementy są obecne zarówno w Chrzcie, jak i w Eucharystii.
29. Jak ewangelicy rozumieją sakrament?
Przez sakrament rozumiemy obrządek święty, ustanowiony bezpośrednio przez Chrystusa, z którym wiąże się widzialny znak, pod którym udzielana jest łaska Boża.
30. Jak praktykuje się Chrzest?
Chrzest Św. udzielany jest na uroczystym nabożeństwie, poprzez trzykrotnie polanie wodą i wypowiedzenie odpowiedniej formuły odwołującej się do Boga Ojca i Syna i Ducha Św. Udziela się go również niemowlętom (por. Mk 10, 13-16; 1 Kor 1, 16). Chrzest stanowi początek odnowy człowieka, który – jako dorosły – winien go potwierdzić swoją wiarą. Chrzest udzielony w innym Kościele uznaje się za ważny.
31. Na czym u ewangelików polega Komunia Święta?
Komunia Święta (czyli Eucharystia, Sakrament Ołtarza, Wieczerza Pańska, Stół Pański) jest sakramentem ustanowionym przez Chrystusa podczas Ostatniej Wieczerzy i powinna być sprawowana aż do czasu, gdy Chrystus przyjdzie powtórnie na świat (por. 1 Kor 11, 26). Udzielana jest osobom dojrzałym (co najmniej młodzieży pokonfirmacyjnej) zazwyczaj podczas nabożeństwa, zawsze pod dwiema postaciami. Do Komunii może przystąpić każdy wierzący, niezależnie od wyznania. Sakrament ten nie działa mocą samej czynności (ex opere operato), lecz wymaga wiary. W przeciwnym razie, osoba niewierząca lub przyjmująca ten sakrament lekkomyślnie czy bez odpowiedniej powagi, czyni to na swoje potępienie (por 1 Kor 11, 27-29).
32. Czy luteranie czczą hostię?
Nie. Pismo Św. nie nakazuje adoracji hostii, urządzania procesji eucharystycznych itd. Czci wymaga sam sakrament, a nie jego elementy.
33. Dlaczego pokuta nie jest sakramentem?
Pokuta nie jest sakramentem, gdyż nie jest rozumiana jako czyn, ale jako stan człowieka. Całe życie chrześcijanina winno być nieustanną pokutą.
34. Na czym polega spowiedź?
Spowiedź wymaga szczerej skruchy, prawdziwej wiary i chęci istotnej poprawy życia. Jest elementem nabożeństwa spowiednio-komunijnego i ma charakter powszechny. Przystąpić do niej może każdy. Po spowiedzi ma miejsce odpuszczenie grzechów. Spowiedź indywidualna, uszna jest praktykowana o tyle, o ile pragnie tego wierny.
35. Jak rozumiane jest małżeństwo?
Małżeństwo nie jest sakramentem, gdyż nie zostało ustanowione przez Chrystusa, lecz należy do Bożego porządku istniejącego od początku świata (por. 1 Mż 1, 27 i nast.). Ma charakter co do zasady nierozerwalny (por. Mt 19, 6). Małżeństwo wyznaniowe jest oczywiście zawierane w kościele, na uroczystym nabożeństwie.
36. Czy Kościół ewangelicki dopuszcza rozwody?
Tak, uważając przy tym, że jest to sytuacja bardzo przykra, nadzwyczajna, wywołana zatwardziałością ludzkich serc (por. Mt 19, 6-9). Powtórne małżeństwo jest możliwe, decydują o tym głównie względy duszpasterskie.
37. Czym jest konfirmacja?
Konfirmacja jest potwierdzeniem przymierza z Bogiem, zawartego w Chrzcie. Przystępuje do niej młodzież w wieku gimnazjalnym, po odpowiednim okresie przygotowawczym, podczas uroczystego nabożeństwa. Poprzez konfirmacje młodzież zostaje wprowadzona do grona dorosłych członków zboru, może przystępować do Komunii Św. i zostać rodzicem chrzestnym. Oczywiście konfirmacja nie jest sakramentem.
38. Czy modlitwa za chorych jest sakramentem?
Nie, nie jest, gdyż nie została ustanowiona przez Chrystusa. Można się oczywiście modlić przyczynnie za chorego, również z nałożeniem rąk, także gdy chory nie jest przytomny.
Zbawienie
39. Co jest konieczne do zbawienia?
Do zbawienia konieczna jest wiara i łaska Boża. Człowiek nie może sobie na nią zasłużyć w żaden sposób (por. Rz 3, 21-24). Wiara jest darem Bożym i owocem działania Ducha Św. (por. 1 Kor 12, 9).
40. Czym jest wiara?
Wiara jest przede wszystkim zaufaniem wobec Boga, a także polega na przyjęciu pewnych objawionych prawd o Bogu i o zbawieniu. Duch Święty działa na człowieka przez Słowo Boże (jako Zakon i Ewangelia). Z jednej strony ukazuje mu jego beznadziejną sytuację jako grzesznika (taka jest rola Zakonu), a z drugiej zgodnie z Ewangelią przybliża człowiekowi naukę o zbawieniu przez Jezusa Chrystusa, aby pobudzić człowieka do pokuty i napełnić go ufnością, wiarą i pokojem.
41. Czy człowiek wierzący może grzeszyć?
Człowiek wierzący grzeszy, mimo że tego nie chce (por. Rz 7, 14-25). Grzech jest stanem człowieka, z którego wynikają z kolei złe czyny. Człowiek usprawiedliwiony z wiary nadal pozostaje grzesznikiem, gdyż jest tylko człowiekiem. Oczywiście nie oznacza to, że może czynić co chce, gdyż powinien starać się żyć w zgodzie z nauką Chrystusa.
42. Jakie znaczenie mają dobre uczynki?
Dobre uczynki nie mają znaczenia dla zbawienia i nie mogą być uznane za zasługę (por. Gl 2, 16). Człowiek wierzący winien czynić dobro, które jest owocem wiary lub wyrazem wdzięczności za zbawienie. Człowiek wierzący jest bowiem zbawiony, czego może być pewny jeszcze za życia (por. J 3,16-18).
43. Czy można ocenić, kto zostanie zbawiony, a kto nie?
Nie można, a przynajmniej Kościół się tego nie podejmuje. O tym wie tylko Bóg (por. Obj 13, 8). Kościół ewangelicki nie ocenia ludzkich postaw pod kątem pewności zbawienia uznając, że nie jest w stanie ocenić rzeczywistej wiary danego człowieka ani działania wobec niego łaski Bożej.
44. Co się dzieje z człowiekiem w chwili śmierci?
W chwili śmierci od ciała odłącza się duch i dusza, które idą do Pana (por. Łk 23, 43 ; Flp 1, 23), zaś ciało wraca do ziemi, skąd wyszło (por. Kzn 12, 7). Dla człowieka wierzącego, śmierć jest przejściem do prawdziwego żywota, a więc życia wiecznego. Na sądzie ostatecznym dojdzie do zmartwychwstania ciał, aczkolwiek w nowej formie (por. 1 Kor 15, 50) i wierzący uzyskają w tej postaci pełne radości i pokoju wieczne życie z Bogiem, nazywane niebem, zaś pozostali będą istnieć w wiecznej udręce z powodu odrzucenia przez Boga, co nazywa się piekłem (por. Mt 25, 46).
45. Czy wolno modlić się za zbawienie dusz?
Nie, gdyż jest to niebiblijne. Kościół ewangelicki uważa, że po śmierci człowieka nie można zmienić jego przeznaczenia. Tak samo Kościół naucza, że czyściec jest niebiblijny (por. Łk 16, 19-31).
Duchowni
46. Gdzie się kształcą duchowni ewangeliccy i jakie muszą mieć wykształcenie?
Kandydaci na duchownych studiują w Chrześcijańskiej Akademii Teologicznej w Warszawie. Jest to uczelnia kształcąca teologów prawosławnych, starokatolickich i ewangelickich. Ewangelicy studiują oczywiście teologię ewangelicką. Duchowny musi mieć skończone studia wyższe.
47. W jaki sposób zwracać się do duchownego ewangelickiego?
Duchowny ewangelicki używa tytułu księdza, więc można się do niego zwracać „proszę księdza”. Do księdza będącego proboszczem, można się zwracać „księże proboszczu”, podobnie do księdza będącego biskupem można powiedzieć „księże biskupie”.
48. Czy księży ewangelickich obowiązuje celibat?
Nie. Celibat jest niebiblijny (por. 1 Tm 3, 1. 4), a jego wprowadzenie w średniowieczu w Kościele zachodnim miało podłoże majątkowe, gdyż chodziło o ograniczenie dziedziczenia majątków kościelnych.
49. Czy urząd duchownego jakoś się dzieli?
Owszem. Są trzy stanowiska: diakon, prezbiter (ksiądz) i biskup. Różnica ma charakter w pełnionej posłudze, głównie gdy chodzi o sprawowanie Sakramentu Ołtarza, której diakon nie może sprawować. Różnica między prezbiterem a biskupem ma charakter administracyjny. Duchowni są sobie równi w głoszeniu Słowa Bożego.
50. Czy w Kościele luterańskim w Polsce ordynuje się kobiety?
I tak, i nie. Kobiety mogą być ordynowane na diakonów, natomiast nie praktykuje się ordynacji kobiet na prezbiterów.
51. Czy ksiądz ewangelicki jest kapłanem?
Tak, ale dokładnie tak samo, jak każdy wierzący. W Kościele ewangelickim przyjęto zasadę powszechnego kapłaństwa wszystkich wierzących. Duchowny nie jest zatem kapłanem szczególnego rodzaju, a różnica polega nie na jakości, ale na powołaniu go do głoszenia Słowa Bożego i udzielania sakramentów (por. 1 Kor 4, 1-2). Ordynacja duchownego nie jest sakramentem.
52. Czy w Kościołach ewangelickich istnieje sukcesja apostolska?
Tak. Jest to fakt mało znany, chętnie pomijany w dysputach. Mimo to Kościoły ewangelickie kładą nacisk na ciągłość prawdziwej nauki, a nie na ciągłość formalnego, nieprzerwanego następstwa w urzędzie kościelnym.
53. Z czego utrzymują się księża ewangeliccy?
Duchowni ewangeliccy utrzymują się z pensji, wypłacanej przez właściwy zbór, której wysokość wynika z umowy między księdzem a zborem, albo z uchwały rady parafialnej danego zboru. Księża wyższych szczebli utrzymują się z pensji w wysokości ustalonej przez inną, właściwą radę lub synod.
Kwestie moralne
54. Jakie jest stanowisko Kościoła ewangelicko-luterańskiego w sprawie antykoncepcji?
Kościół ewangelicki pozostawia to indywidualnemu wyborowi, kładąc nacisk na odpowiedzialność.
55. A co z poczęciem in vitro?
Jest to również kwestia indywidualna. Kościół sprzeciwia się tylko niszczeniu zarodków.
56. Czy Kościół luterański zajął jakieś stanowisko w kwestii homoseksualizmu?
Nie, dotychczas nie wypracowano jednolitego stanowiska w tej kwestii.
57. Jak Kościół luterański widzi problem aborcji?
Kościół ewangelicki zawsze uważa aborcję za zło, jednak nie kwestionuje obecnego ustawodawstwa i nie wypowiada się za zmianą go w którąkolwiek stronę.
Pozostałe
58. Czy każdy może przyjść na nabożeństwo w Kościele ewangelickim?
Oczywiście. Zapraszamy każdego.
59. Nie znam języka niemieckiego, czy poradzę sobie na nabożeństwie luterańskim?
Jest to pytanie, które nieustannie nas rozśmiesza. Gdyby było inaczej, niniejszy tekst i całą stronę www napisalibyśmy po niemiecku, o ile oczywiście wszyscy znalibyśmy ten język.
60. Czy można zostać ewangelikiem?
Można. Najlepiej porozmawiać o tym z księdzem.
